Typisch Madeira

Het leuke van het eiland is dat het zich, ondanks dat het bij Portugal hoort, toch altijd anders ontwikkeld dan het vaste land. Eilandbewoners zijn vaak net een beetje eigenzinniger en hebben zo hun eigen gewoontes en gebruiken. Het leven in Madeira wordt al eeuwenlang gedicteerd door wat de natuur geeft. Suikerriet en Madeirawijn van de vruchtbare hellingen. De walvisvaart op de oceaan. Madeira was jarenlang de vaste stop voor ontdekkingsreizigers en later voor schepen naar de kolonies. Het was één van de laatste eilanden voor de grote oversteek naar Amerika. Dit heeft ervoor gezorgd dat Madeira een typisch eigen karakter heeft wat je nergens anders tegenkomt.

De heerlijke rum van Madeira wordt overal op Madeira gebruikt om een wel heel erg lekker, maar gevaarlijk drankje te maken. Overal op het eiland zijn kleine barretjes waar je verse Poncha kunt krijgen. Poncha wordt gemaakt van rum uit Madeira met honing, aangevuld met vers citroensap, sinaasappelsap of passievruchtensap. Dit zijn de klassieke bereidingswijze, maar we zijn ook wel andere varianten tegen gekomen. Poncha is een heerlijk zoet, maar behoorlijk sterk drankje. Of zoals ze op het eiland zelf zeggen; na drie Poncha spreek je vloeiend Portugees, maar niemand zal je meer verstaan.

De levada’s zijn de levensaders van Madeira, zonder deze waterkanalen was het eiland nooit zo groen geweest. In totaal zijn er zo’n 2000 km aan levada’s aangelegd. Ze brengen het water van het natte noorden naar het drogere zuiden van het eiland. De levada’s lopen langs en soms ook door de bergen heen. Omdat de Levadas ook onderhouden moeten worden zijn langs alle levada’s wandelpaden aangelegd en zo ontstond een 2000 km lang wandelnetwerk. Het mooie van de levada’s is dat ze je brengen waar je normaal gesproken nooit zou komen. Dwars door de prachtige natuur van het eiland. Omdat de levada’s geen groot verloop hebben hoef je nauwelijks de klimmen of te dalen. Er zijn levada’s waarbij je heen en weer loopt. Bij andere loop je slechts één richting uit en ga je met de bus of taxi terug naar het begin. Wandelen langs de levada’s is erg avontuurlijk. Op verschillende plaatsen moet je door een tunnel heen met een zaklamp en loop je in enkele minuten in het donker naar de andere kant van de berg. Andere plaatsen zijn weer te smal voor een wandelpad waardoor je op de rand van de levada moet lopen langs de afgrond. Heb je echt heel veel last van hoogtevrees dan is dit niet aan te raden. Hoewel dit wellicht heel erg gevaarlijk klinkt is het dat niet echt. Op de meeste plaatsen die wat gevaarlijker zijn is staaldraad gespannen langs paaltjes en is de levadarand zo breed dat je er gemakkelijk overheen kunt lopen. Het wandelen langs de levada’s is de reden waarom Madeira zo ontzettend populair is bij wandelaars. Een van de populairste wandelingen is die naar de Risco waterval.

Madeira staat natuurlijk bekend om zijn Madeirawijnen. Er zijn verschillende soorten te vinden op het eiland. Bekendste is natuurlijk de versterkte wijn. Deze vormt het overgrote deel van de wijn die wordt geproduceerd op Madeira. Bij diverse wijnhuizen in de stad Funchal kun je deze wijnen proeven. Overal op Madeira zijn kleine wijngaarden te vinden die hun druiven verkopen aan de grotere huizen die er op hun beurt weer wijn van maken. Grote wijngaarden zoals in Frankrijk vind je hier door de geografie van het eiland niet. Het zijn allemaal kleine bedrijfjes met kleine stukken grond. Over het eiland verdeeld zijn er zo’n 1500 druiventelers.
De versterkte wijn in Madeira wordt vooral gemaakt van Bual, Sercial, Verdelho en Malmsey. Deze druivensoorten hebben een hogere zuurtegraad. Doordat het in Madeira ook nooit heel erg warm wordt rijpen de druiven minder ver dan in andere wijn producerende landen. Het unieke van Madeirawijn komt echter pas bij het rijpingsproces. Op het moment dat de wijn een alcoholpercentage heeft van 7% wordt het rijpingsproces gestopt door het toevoegen van alcohol met een percentage van 96%. Hierna wordt de wijn te rijpen gelegd op een warme zolder. Bij andere wijnen zou dit de wijn compleet bederven, maar Madeira wijn wordt er juist lekkerder van. Ieder wijnhuis heeft zijn eigen manier van het bewaren van de wijnen. Madeira wijn kun je daarom ook veel langer bewaren dan andere wijnen.
De andere wijn die in Madeira geproduceerd wordt en ook erg lekker is, is de Vinho Verde. Deze zachte witte wijn kenmerkt zich door een erg frisse smaak. Ook weer omdat het in Madeira niet erg warm wordt en vooral de wat zuurdere druivensoorten het hier op de vulkanische grond goed doen. Deze wijn kun je vergelijken met wijnen uit het noorden van Europa.

Madeira was lange tijd een van de belangrijkste suikerproducenten van Europa. Tijdens de kolonisatie door Portugal werd het gewas hier geproduceerd. Met het produceren van suiker kwam ook de productie van rum op gang. Uit de melasse wordt rum gemaakt. Bij de melasse wordt water gevoegd en dit geheel fermenteert enige tijd. Na het fermenteren wordt de rum op houten vaten verder gerijpt. Iedere fabriek heeft weer zijn eigen manier van produceren en rijpen waardoor de rum een eigen en unieke smaak heeft. Vooral de oude rum uit Madeira heeft een mooie complexe smaak die niet onder doet voor sommige whisky of cognacs. De jonge witte rum uit Madeira wordt vooral gebruikt voor het maken van Poncha’s. Op madeira zijn nog drie suikerrietfabrieken te vinden; in Funchal, Calheta en Porto da Cruz. Bij alle fabrieken kun je de rum proeven en kopen. In Calheta kun je ook een kijkje nemen in de fabriek waar de suikerriet verwerkt wordt.

Lapas is een traditioneel voorgerecht in de keuken van Madeira. Deze schelpjes worden gevonden op de rotsen. De schelpjes worden gekookt, of gestoofd in een klein pannetje en met een sausje van knoflook en boter opgediend. Dit voorgerechtje zie je bijna in ieder restaurant in Madeira op de kaart staan. De schelpjes zijn een beetje te vergelijken met kokkels alleen dan met een enkele schelp. Ze zijn ook veel minder vlezig.

Suikerriet werd door de kolonisten geïntroduceerd op Madeira. Lange tijd was Madeira de belangrijkste suikerproducent van Europa. Overal uit Europa kwamen handelaren om op Madeira suiker te ruilen tegen allerhande producten. De prachtige kunstcollectie van Vlaamse kunstenaars in het museum arte sacrale in Funchal komt geheel hieruit voort. Dit is de tijd dat Brugge nog een zeer belangrijke en rijke stad was. De rijke dames en heren aten suiker uit Madeira in ruil voor prachtige schilderijen. Toen de suikerproductie op de plantages in Zuid Amerika meer op gang kwam, verloor Madeira langzaam zijn bevoorrechte positie. Suiker uit de kolonies was goedkoper.

Bolo do Caco is het typisch brood van Madeira. Overal vind je snackbars waar je deze broodjes kunt krijgen. Het is een klein traditioneel brood van zuurdesem gebakken op een platte steen. In restaurants krijg je het vaak geserveerd met knoflookboter erop. In Snackbars maken ze er toast van met ham en kaas of een steaksandwich met een lekkere biefstuk ertussen. Bijna overal worden de broodjes vers gebakken. Een echte aanrader voor de lunch.

De zwarte degenvis of wel Espada is een van de lelijkste vissoorten die er wordt gevangen rondom Madeira. De peixe espada preto wordt gevangen op zo’n 200 tot 1700 meter diepte. De vis vormt zo’n 50% van de totale visvangst op het eiland en is dus erg belangrijk voor Madeira. De vis heeft een lang lijf en een spitse kop met grote ogen en lelijke kleine scherpe tandjes. Het is bepaald geen schoonheid en een opvallende verschijning op de markt. Ondanks dat de vis erg lelijk is, smaakt hij heerlijk. De vis heeft zacht wit vlees. In Camera de Lobos hebben ze ieder jaar een festival ter ere van de vis.

Espada of de zwarte degenvis staat bijna in ieder restaurant in Madeira op de kaart. Het is één van typische gerechten uit de keuken van Madeira. Espada wordt vaak gegeten met banaan. Een mooie combinatie van een zachte witte vis en het zachte van de banaan. Je komt Espada ook tegen gecombineerd met passievrucht. Beide fruitsoorten komen veel voor op het eiland Madeira. Verwar de Espada niet met de Espetada. Ook dit is een typisch gerecht voor Madeira. Hierbij krijg je een grote spies met vlees van de gril. Net even iets anders dus.

Overal op Madeira vind je vlechtwerk, maar vooral het dorp Camacha staat om zijn vlechtwerk bekend. In dit dorp staat en fabriek gespecialiseerd in vlechtwerk. Je kunt de werkplaats bezoeken en de vlechtwerkjes bewonderen. Vaak zitten er enkele arbeiders mooie mandjes te maken, zodat je een idee hebt van hoe dit proces in zijn werk gat. In de winkel en werkplaats staan de meest fantastische vlechtwerken zoals een replica van het schip waarmee Columbus naar Amerika voer.

Deze mooie driehoekige, traditionele huisjes vind je in Santana. Een klein dorpje aan de Noordkant van het eiland. De traditionele huisjes worden gemaakt van hout en stro. De huisjes hebben een driehoekige vorm en een kleurrijke voorkant. Vroeger waren dit de huisjes waar de armen van Madeira in woonden. Door de dikke laag stro op het dak bleven de huisjes koel. Op het kleine zoldertje werden de landbouwproducten opgeslagen en beneden woonde en sliep men met het hele gezin. Tegenwoordig zijn de huisjes alleen nog, maar in Santana te vinden. Bij het stadhuis staan er enkele als toeristische attracties. Hier worden regionale producten verkocht. Als je wat meer door het dorp rijdt, vind je ook andere mooie exemplaren die nog echt bewoond worden.

Dit is een van de leukste attracties van Madeira, super toeristisch en niet goedkoop, maar een absoluut unieke ervaring. In de 19e eeuw zochten de wijnboeren naar een makkelijkere manier om hun oogst van de steile heuvels af te krijgen naar Funchal. Ze bedachten de rieten manden die als een soort sledes naar beneden gingen. Al snel werden ook personen in de manden vervoerd. Overal zijn de sledes verdwenen behalve in Monte. Al vanaf 1850 worden hier mensen met de slee naar beneden vervoerd. Aan de voet van de kerk staan verschillende “carreiros” te wachten met hun sledes. Je herkent ze aan hun witte kleding en riethoedjes. De houten glijders op de manden worden ingevet en de bestuurders sturen de mand met touwen. Remmen doen ze met hun schoenen die speciale dikke rubberen zolen hebben. De glijpartij vindt geheel plaats op de openbare weg. Op verschillende plaatsen staan verkeersregelaars het verkeer tegen te houden. De rit gaat over ongeveer een twee kilometer lang parcours naar beneden over de Caminho de Ferro. Onderweg krijg je mooi zicht op het lager gelegen Funchal. Hoewel het spannend is weten de carreiros erg goed wat ze doen. Het gaat wel eens hard, maar nergens is het echt gevaarlijk. Het is vooral erg leuk. Aan het einde van de rit kun je verder zelf naar beneden lopen naar Funchal (een kilometer of 3 naar beneden) of je neemt de bus. Let op, taxichauffeurs maken hier graag misbruik van het feit dat je niet verder wil lopen en rekenen graag wat extra’s.